_____________________________________________________________________________________________________

Nazwa projektu: "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów"

W ostatnich latach Polska plasuje się w czołówce pod względem liczby pożarów – zaraz za Portugalią i Hiszpanią, natomiast pod względem powierzchni nimi objętej – znajdujemy się w pierwszej dziesiątce. Częstotliwość pożarów jest m.in. konsekwencją zmian klimatycznych (długotrwałe susze, mała liczba opadów) czy składu gatunkowego naszych drzewostanów – w polskich lasach przeważają gatunki iglaste, ze znacznym udziałem sosny (łatwopalne olejki eteryczne). Niestety większość pożarów nadal wybucha z winy ludzi, spowodowana umyślnymi podpaleniami, wypalaniem traw czy nieostrożnym obchodzeniem się z ogniem.

Zagrożenie pożarami lasów w Polsce jest jednym z najwyższych w Europie. Tylko w 2015 roku na terenach zarządzanych przez LP wybuchło 3732 pożarów, które objęły powierzchnię blisko 880 ha.

Ponieważ zapobieganie im wymaga bardzo wysokich nakładów – Lasy Państwowe w walce z tym niebezpiecznym żywiołem sięgają również po fundusze unijne. Koordynowanie przedsięwzięcia pod nazwą "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów" PGL LP powierzyło CKPŚ. Projekt ten był realizowany w ramach II osi priorytetowej Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowiska (działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu wraz z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne oraz monitoring środowiska).

Okres realizacji: 2016-2021 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe

Cel projektu: zmniejszenie negatywnych skutków wywoływanych przez pożary w lasach oraz sprawne lokalizowanie źródła zagrożenia i minimalizowanie strat, a w dalszej perspektywie – zmniejszenie średniej powierzchni pożarów i rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych, szczególnie w nadleśnictwach zakwalifikowanych do I kategorii zagrożenia pożarowego.

Cele uzupełniające:

  - rozszerzenie obserwacji obszarów leśnych,

  - szybsze i bardziej precyzyjne określenie miejsca powstania pożaru,

  - dokładniejsze prognozowanie zagrożenia pożarowego na podstawie danych meteorologicznych,

  - skrócenie czasu dotarcia jednostek LP na miejsce pożaru.

Położenie nowych dostrzegalni zwiększające zasięg obserwacji w stosunku do starszego rozwiązania
(graf. Tomasz Lewicki).

W zakresie działań Nadleśnictwa Bydgoszcz dofinansowanie zostanie przeznaczone na:

  - rozwój i modernizację systemów wczesnego ostrzegania i prognozowania zagrożeń, w tym:

  - budowę i modernizację dostrzegalni pożarowych (2 szt.),

  - zakup nowoczesnego sprzętu umożliwiającego lokalizację i wykrywanie pożarów (1 szt.),

  - doposażenie punktu alarmowo-dyspozycyjnego (PAD) (1 szt.).

Punkt Alarmowo Dyspozycyjny Nadleśnictwa Bydgoszcz (fot. Tomasz Lewicki).

Zasięg realizacji projektu:

Zasięg krajowy realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – zapobieganie, przeciwdziałanie oraz ograniczanie skutków zagrożeń związanych z pożarami lasów".

Wykonane w ramach projektu zadania na terenie Nadleśnictwa Bydgoszcz objęły:

  - budowę dwóch dostrzegalni przeciwpożarowych,

  - zakup dwóch nowoczesnych zestawów wizyjnych do obserwacji lasu, umożliwiających lokalizację i wykrywanie pożarów,

  - doposażenie nowego punktu alarmowo-dyspozycyjnego (PAD) nadleśnictwa.

Dostrzegalnia w Leśnictwie Zielonka po montażu (fot. Tomasz Lewicki).

Efekty projektu:

Realizacja projektu przyczyniła się między innymi do:

  - zwiększenia odporności lasów na klęski żywiołowe takie jak pożary, którymi zagrożenie wzrasta wraz z ocieplaniem się klimatu,

  - podniesienia efektywności systemu wczesnego ostrzegania o pożarach w Lasach Państwowych,

  - zwiększenia powierzchni leśnych objętych monitoringiem oraz skrócenia czasu wykrycia zagrożenia i reagowania,

  - ograniczenia zasięgu pożarów i negatywnych skutków z nimi związanych (np. zubożenie gleby, zniszczenie ekosystemu i zamieszkujących go organizmów, straty materialne),

  - poprawy ochrony przeciwpożarowej na obszarach sąsiadujących z terenami administrowanymi przez LP, np. terenów zamieszkanych (wpływ na bezpieczeństwo mieszkańców i turystów),

  - ograniczenia emisji CO₂ w wyniku zmniejszenia liczby oraz zasięgu pożarów.

Wartość projektu:

  - całkowity koszt realizacji projektu: 88 029 674,40 zł;

  - kwota całkowita wydatków kwalifikowalnych: 59 472 181,08 zł;

  - kwota całkowita dofinansowania z funduszy europejskich: 50 551 353,92 zł.

Wartość projektu w zakresie działań Nadleśnictwa Bydgoszcz:

  - koszt realizacji projektu 388 585,37 zł;

  - kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 321 800,96 zł.

Nazwa projektu: "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych".
 

Zbiornik małej retencji w Leśnictwie Białe Błota (fot. Maja Drożyńska).

Zrealizowany w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 działanie 2.1 Adaptacja do zmian klimatu z zabezpieczeniem i zwiększeniem odporności na klęski żywiołowe, w szczególności katastrofy naturalne odraz monitoring środowiska.

Okres realizacji: 2016-2022 r.

Beneficjent: Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe przy wsparciu Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych jako jednostki realizującej projekt (JRP).

Cel projektu: wzmocnienie odporności na zagrożenia związane ze zmianami klimatu w nizinnych ekosystemach leśnych.

Cele uzupelniające:

  - odbudowa cennych ekosystemów naturalnych, a tym samym pozytywny wpływ na ochronę różnorodności biologicznej;

  - ocena skutków przyrodniczych wykonywanych zadań realizowana poprzez prowadzenie monitoringu porealizacyjnego wybranych zadań adaptacyjnych.

Podejmowane działania były ukierunkowane na zapobieganie powstawaniu lub minimalizację negatywnych skutków zjawisk naturalnych takich jak: niszczące działanie wód wezbraniowych, powodzie i podtopienia, susza i pożary.

W ramach realizacji projektu realizowane zostały inwestycje związane z:

  - budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania zbiorników małej retencji, wraz z niezbędną infrastrukturą umożliwiającą czerpanie wody do celów przeciwpożarowych przez jednostki PSP;

  - budową, przebudową, odbudową i poprawą funkcjonowania małych urządzeń piętrzących w celu spowolnienia odpływu wód powierzchniowych oraz ochrony gleb torfowych;

  - adaptacją istniejących systemów melioracyjnych do pełnienia funkcji retencyjnych z zachowaniem drożności cieku dla ryb;

  - przeciwdziałaniem nadmiernej erozji wodnej – np. poprzez zabezpieczanie brzegów i stoków;

  - przebudową i rozbiórką obiektów hydrotechnicznych niedostosowanych do wód wezbraniowych (mostów, przepustów, brodów).

O oddziaływaniu obiektów retencyjnych decyduje nie ich wielkość, ale liczba urządzeń w zlewni, co przekłada się na ich efektywność na dużą skalę. Budowane były w większości małe obiekty/budowle o prostej konstrukcji z zastosowaniem materiałów naturalnych. Ponieważ obiekty te spełniają głównie funkcje ekologiczne – z założenia są przyjazne dla środowiska. Wszystkie projektowane budowle zostały dostosowane do lokalnych warunków przyrodniczo-krajobrazowych, w tym w taki sposób, aby umożliwić swobodne przemieszczanie się organizmów wodnych.

Zasięg realizacji projektu:

Zasięg krajowy realizacji projektu pn. "Kompleksowy projekt adaptacji lasów i leśnictwa do zmian klimatu – mała retencja oraz przeciwdziałanie erozji wodnej na terenach nizinnych".

Efekty projektu:

Za najistotniejszy, mierzalny efekt projektu uznano przede wszystkim retencjonowanie wody. Nie mniej ważny jest również wpływ małej retencji na ochronę przyrody: zbiorniki powstałe w ramach projektu nie tylko przyczyniają się do poprawy bilansu wodnego i uwilgotnienia siedlisk leśnych, lecz także stały się ważną ostoją wodnej fauny i flory, służą jako wodopoje dla leśnych zwierząt i pełnią funkcje biofiltrów.

Zbiornik małej retencji w Leśnictwie Białe Błota (fot. Maja Drożyńska).

Osiągnięte wskaźniki:

  - objętość retencjonowanej wody: 2 544 674,61 mln m³;

  - pojemność obiektów małej retencji: 3 985 194,74 mln m³;

  - liczba obiektów piętrzących wodę lub spowalniających jej odpływ: 1 349 szt..

Osiągnięte wskaźniki w zakresie działań Nadleśnictwa Bydgoszcz:

  - objętość retencjonowanej wody: 2 850 m³ (budowa zbiornika małej retencji na terenie Leśnictwa Białe Błota).

Wartość projektu:

  - całkowity koszt realizacji projektu: 246 495 660,08 zł;

  - kwota całkowita wydatków kwalifikowalnych: 191 222 163 zł;

  - kwota całkowita dofinansowania z funduszy europejskich: 162 538 838,55 zł.

Wartość projektu w zakresie działań Nadleśnictwa Bydgoszcz:

  - koszt realizacji projektu 205 360,00 zł;

  - kwota dofinansowania z funduszy europejskich: 174 556,00 zł.