Puszcza Bydgoska.

Szata roślinna obszaru Puszczy Bydgoskiej zaczęła się kształtować po ustąpieniu lądolodu, około 12 tysięcy lat p.n.e. W historii polodowcowej, w poszczególnych okresach ociepleń, gatunkami dominującymi były zawsze sosna i brzoza, a oprócz nich w żyźniejszych terenach występowały również lipa, dąb, wiąz i jesion. W okresie rozprzestrzenienia się początkowo mało zwartych pierwszych lasów 8000 – 7000 lat p.n.e. w lasach, dominowała brzoza, która następnie ustąpiła miejsce sośnie. Dodatkowo w skład lasów wchodziły wierzby, osiki, wiązy, olsze, lipy i leszczyny. Kolejny okres – tzw. drzew ciepłolubnych (7000 – 4000 lat p.n.e.) charakteryzował się wzrostem udziału gatunków takich jak wiąz, lipa, dąb oraz jesion. Zajęły one jednak miejsca żyźniejsze, a na większości ubogiego obszaru Puszczy Bydgoskiej panowała niepodzielnie sosna z ubogim podszytem leszczynowym. W okresie atlantyckim (4000 – 3000 lat p.n.e.), w którym zapanowały najkorzystniejsze warunki termiczne i wilgotnościowe, na terenach żyźniejszych dominowały drzewostany dębowe. Na terenach dzisiejszego Nadleśnictwa Bydgoszcz przeważały jednak dalej bory sosnowe lub sosnowo dębowe. W kolejnym okresie, subborealnym (3000 – 1000 lat p.n.e.) lasy mieszane dębowe zmieniły się w dębowo – grabowe, a na pozostałej części ubogich siedlisk Puszczy Bydgoskiej dalej dominowały lasy sosnowe. Obecny skład gatunkowy lasów Puszczy Bydgoskiej jest więc bardzo zbliżony do składu pierwotnego z początku sukcesji roślin na tych terenach. Ubogie siedliska wydm sprzyjają tylko najbardziej pionierskim gatunkom głownie sośnie i brzozie. W obniżeniach terenu gdzie istnieją lepsze warunki siedliskowe pojawia się większe spektrum gatunków – głównie dąb, lipa, buk. Taki układ roślinny lasów: sosna, brzoza na ubogich wzniesieniach oraz dąb, lipa, buk w żyźniejszych dolinach jest zachowanych do dziś i w pełni odpowiada naturalnemu składowi gatunkowemu lasów Puszczy Bydgoskiej.

Od starożytności przemiany, które były spowodowane działalnością człowieka polegały głównie na zmniejszaniu udziału gatunków liściastych. Rozwój rolnictwa powodował wylesianie najżyźniejszych obszarów Puszczy Bydgoskiej co doprowadziło do zmniejszania się udziału gatunków liściastych (głównie dębu, grabu, lipy czy buka) na rzecz gatunków rosnących na ubogich glebach tj. sosny i brzozy. Lasy w okolicy Bydgoszczy miały to szczęście, że należały do własności królewskiej i nie podlegały procesom cywilizacyjnym tego okresu. Stąd możemy się dzisiaj cieszyć dość dużym i jednolitym kompleksem borów sosnowych będących resztką dawnej Puszczy Bydgoskiej. W końcu istnienia Rzeczpospolitej pojawiły się pierwsze symptomy gospodarki leśnej, co było wymuszone szybko kurczącymi się zasobami lasu. Najlepiej i najszybciej utworzono pierwsze formy służby leśnej w dobrach królewskich.

Historia administracji leśnej w lasach Puszczy Bydgoskiej.

W wyniku rozbioru Polski obszar lasów wchodzących w skład Nadleśnictwa Bydgoszcz znalazł się w granicach państwa pruskiego. Skonfiskowano dobra kościelne i królewskie. W latach 1778 / 90 wykonano pierwsze pomiary obszarów leśnych i przeprowadzono jego podział przestrzenny. Ze zrabowanych lasów Królewskich Niemcy utworzyli pruski państwowy urząd leśny z siedzibą w Glinkach – obecna dzielnica Bydgoszczy. Kolejno w okresie Księstwa Warszawskiego utworzono nadleśnictwa: Bydgoskie i Łachowskie. Po Kongresie Wiedeńskim utworzone nadleśnictwa weszły w skład Wielkiego Księstwa Poznańskiego i utworzono z lasów Puszczy Bydgoskiej wielki kompleks leśny pod nazwą „Bydgoskie Bory Królewskie". Po roku 1848 przekształcono lasy nadleśnictwa w Królewskie Nadleśnictwo Glinki, z którego w 1866 roku wydzielono Nadleśnictwo Bartodzieje.

W drugiej połowie wieku XIX nadszedł etap powolnej ochrony lasów. Pojawiły się pierwsze operaty urządzania lasów. Dla Nadleśnictwa Glinki utworzono pierwszy operat na lata 1878 – 1879. Operat ten zwiera opis drzewostanów, mapę, podział na leśnictwa, oraz opis poszczególnych pododdziałów wraz z zaleceniami gospodarczymi.

Lasy Puszczy Bydgoskiej znalazły się w odrodzonej Polsce w styczniu 1920 roku na mocy traktatu Wersalskiego. W roku 1928 opracowano nowy operat, który nosił tytuł „Operat Urządzenia Nadleśnictwa Bartodzieje 1928". Składał się, podobnie jak współczesne operaty, z części opisowej, opisu nadleśnictwa, siedlisk i drzewostanów, rejestru powierzchni, tabeli klas wieku, planu cięć i upraw itd.

W latach wojennych 1939–1945, władze okupacyjne postanowiły około 2000 ha Puszczy Bydgoskiej przeznaczyć pod przemysł. Utworzono na terenie dawnego Nadleśnictwa Bartodzieje wielki obóz pracy. W okresie paru lat okupacji więźniowie i pracownicy przymusowi wycięli setki hektarów lasów i pobudowano fabryki produkujące na potrzeby machiny wojennej hitlerowskich Niemiec.

Po ponownym odzyskaniu niepodległości dość szybko zorganizowano administrację leśną w oparciu o przedwojennych pracowników oraz nowy nabór. Administracyjnie do 1973 roku istniały osobne Nadleśnictwa: Bydgoszcz, Bartodzieje, Leszyce. W styczniu tego roku utworzono jedno duże nadleśnictwo z połączenia obrębów Bydgoszcz, Bartodzieje, Leszyce oraz ze zlikwidowanego Nadleśnictwa Nakło, z którego przejęto leśnictwa Potulice i Gorzeń. Do utworzonego Nadleśnictwa Żołędowo przekazano leśnictwa: Osowa Góra, Tryszczyn, Czyżkówko i Kruszyn. W roku 1994 odłączono od nadleśnictwa obręb Leszyce i przekazano go do Nadleśnictwa Solec Kujawski. W tych granicach Nadleśnictwo Bydgoszcz istnieje do dziś.

Kolejne rewizje planów urządzania lasów wskazują na odbudowę drzewostanów po klęsce wojennej. Średni wiek lasów zwiększył się z 56 lat w roku 1958 do 66 w roku 2012, zasobność wzrosła z 111 m3/ha do 246 m3/ha. Widać, że lasy Puszczy Bydgoskiej przetrwały wszystkie burze i aktualnie są w dobrej kondycji.

Opracowano na podstawie:
1. Programu ochrony przyrody Nadleśnictwa Bydgoszcz.
2. Operatów Urządzenia Lasu Nadleśnictw Glinki, Bartodzieje i Bydgoszcz.
3. Książki: „Z dziejów Dyrekcji Lasów Państwowych w Toruniu 1925-2010"
4. Zapisów w archiwum Nadleśnictwa Bydgoszcz.
5. Dokumentów w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy.